काठमाडौं । अमेरिकाको समस्या बुढो राजनीतिज्ञको नभइ पुरानो अमेरिकी विचारको भएको बहस भइरहेको छ । अमेरिकाले नयाँ विचारलाई समावेश गरेन भने परिणाम विश्वका जनताका लागि फलदायी नहुने देखिएको छ ।
आगामी अमेरिकी राष्ट्रपति पदको निर्वाचनमा दुई बुढा राजनीतिज्ञहरू बीचको प्रतिस्पर्धा हुने प्रायः पक्का जस्तो देखिन्छ । मौजुदा राष्ट्रपति जो बाइडेनले दोस्रो पदावधिका लागि आफ्नो उम्मेदवारी घोषणा गरी अगाडि बढेका छन् । अमेरिकाको आत्माको लागि लडाइँ जारी राख्ने निर्णय गरेका छन् र राष्ट्रपतिको रूपमा दोस्रो कार्यकालका लागि उम्मेदवारी दिने आफ्नो इच्छा घोषणा गरेका बाइडेन दोस्रो पदावधिका लागि सफल भए उद्घाटन दिवसमा उनी ८२ वर्षका हुनेछन् । दोस्रो पदावधिको अन्त्यमा उनले ८६ वर्षका हुनेछन् । यसअघिका सबै राष्ट्रपति भन्दा बढी उमेरका हुनेछन् ।
अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रका विज्ञहरूका अनुसार आधुनिक संसारमा उमेर अब बोझ रहेन् । सक्रिय दीर्घायुलाई प्रोत्साहित गर्ने अभ्यासहरू र प्रविधिहरू व्यापक र प्रभावकारी भइरहेका छन् ।
मलेसियाका पूर्वप्रधानमन्त्री महाथिर मोहम्मद दुई महिनामा ९८ वर्षका हुनेछन् । सिंहझैँ आफ्ना पूर्व सहयोगीहरू विरुद्ध विपक्षीको अधिकारका लागि लडिरहेका छन् ।
अमेरिकाका पूर्व विदेशमन्त्री हेनरी किसिन्जरले एक महिनाको अवधिमा आफ्नो शताब्दी मनाउनेछन् । तर उनका निर्णयहरू प्रायः ध्यान दिइन्छ र महत्वपूर्ण रूपमा व्यवहार लिने गरिन्छ ।
यी प्रस्तुतिहरूको तुलनामा बाइडेन अझ पनि आफ्नो प्राथमिकता कायम राखेका छन् । यो अवस्थालाई उनले कहिलेसम्म कायम राख्छन् त्यो अर्को कुरो हुने भयो ।
सन् २०२४ मा पुनः बाइडेनको प्रतिस्पर्धाका लागि रिपब्लिकन पार्टीको तर्फबाट राष्ट्रपति पदका उम्मेदवार डोनाल्ड ट्रम्प नै अग्रस्थानमा रहेका छन् । सन् २०२०को चुनाव परिणामलाई प्रतिद्वन्द्वीका समक्ष हार स्वीकार नगरेका ट्रम्प चुनाव हुने दिन ७७ वर्षका हुनेछन् ।
चुनाव आउन अझै डेढ वर्ष बाँकी छ । यी दुई उम्मेदवारबीच नै प्रतिस्पर्धा ठहर हुने भए त्यहाँका पुस्ताको संक्रमणकाल कस्तो हुने कुतूहल स्वाभाविक हुने भए ।
पूर्व राष्ट्रपति बराक ओबामाको कार्यकालमा उपराष्ट्रपति रहेका बाइडेन सन् १९९० को दशकको सुरुदेखि नै अमेरिकी राजनीतिमा सक्रिय रहँदै आएका छन् ।
वास्तविक अमेरिकी राजनीतिमा विदेश नीतिका मुद्दाहरूले कम भूमिका खेल्ने तथ्यको बावजुद उच्च पदमा बस्ने ट्रम्प–बिडेन पुस्ताका पहिलो सदस्य बिल क्लिन्टन थिए । उनलाई एकध्रुवीय, अमेरिकी केन्द्रित विश्व व्यवस्था लागू गर्ने अवसर दिइएको थियो। यो ढाँचा पहिलेदेखि नै कायम छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रणालीको संरचना र अवस्था गुणात्मक रूपमा परिवर्तन भए पनि पुरानो व्यवस्थालाई जोगाउने र सुदृढ गर्ने लक्ष्य राखेको अमेरिकी संस्थापन पक्षको चेतनामा कुनै कमी आएको छैन।
ट्रम्प आफ्नो अमेरिका फर्स्ट नाराले अमेरिकी शासक वर्गको विश्वव्यापी आकांक्षालाई चुनौती दिएर क्लब बाहिर रहेको देखिन्छन्। तर इतिहासमा उनको स्थानमा शंका छैन किनकि उनले पनि अमेरिकी वर्चस्वलाई चुनौती दिएका छैनन्। रिपब्लिकन आफ्ना पूर्ववर्तीहरू वा बिडेन भन्दा फरक छ कि उनी खुलेआम आफ्नो देशको केन्द्रीय भूमिकालाई परम्परागतता त्यागेर लाभदायक मामिला बनाउन चाहन्छन्। तैपनि उनले कुनै पनि हालतमा यसलाई छोडेनन्।
अमेरिकी विश्व प्रभुत्व अहिले तीव्र दबाबमा छ। वर्चस्वलाई चुनौती दिने प्रतिद्वन्द्वीहरूको उदय मात्र भएको छैन कि यी परिवर्तनहरू धेरै फरक खालका छन् । तर तिनीहरूमा नेतृत्व विशेष गरी अमेरिकी प्रभुत्वको दावीहरूको अस्वीकृति साझा छ । अर्को शब्दमा भन्नु पर्दा विश्वव्यापी वस्तुगत प्रतिरोध प्रभाव देखा परेको छ।
अमेरिकामा एकध्रुवीय क्षणको सुनौलो अवधिमा फर्कन असम्भव छ भन्ने उदीयमान अनुभूति भइरहेको संकेतहरू छन्। यो अझै फरक रणनीतिको लागि अर्थपूर्ण फनक्क फन्को मार्ने नभइ बरु एक बढ्दो परिस्थिति हो । शीतयुद्धको नतिजामा संशोधन नगर्ने, प्रभुत्व सुदृढ गर्ने कार्य सर्वोपरि रहन्छ र जति कठिन बाटो तथा प्रयासहरू हुन्छन् त्यति नै महत्वाकांक्षी हुनुपर्छ।
अमेरिकाले सहयोग गर्न सक्दैन तर नेतृत्व दिन्छ भन्ने विश्वास अमेरिकी राज्यको दर्शनमा निहित छ । तर त्यो भूमिकाको बुझाइ समयसँगै परिवर्तन भएको छ । धेरैजसो इतिहासको लागि, अमेरिकालाई अन्तर्राष्ट्रिय मामिलाहरूको भण्डारको रूपमा नभई अरूको लागि नैतिक र राजनीतिक मोडेलको रूपमा व्याख्या गरिएको छ ।
सोभियत संघको पतनपछिको शीतयुद्ध र त्यसको परिणामले एउटा अनौठो अवस्था सिर्जना ग¥यो । जसमा अमेरिकी सरकरलाई विश्वमा प्रत्यक्ष रूपमा व्यवस्थापन गर्ने अधिकार दिइएको थियो। यो अवस्था असामान्य थियो र सधैंँभरि रहन सक्दैन भन्ने स्पष्ट देखिन थाले पनि बानीको बल छिट्टै बस्न पुग्यो । अनि यसका साथ अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिक मापदण्डमा फर्किने आशा छैन् । यो तीस वर्षभन्दा बढी समयदेखि अमेरिकी नेताहरूले सञ्चालन गरेको युगीन प्रतिमान थियो।
यदि बाइडेन र ट्रम्प २०२४ मा प्रतिस्पर्धी भए र जो कोहीले जिते उनीहरूले पुरानो राजनीतिक दर्शनलाई समात्ने प्रयास गरेको देख्नेछौं । अमेरिकालाई घेरेको वास्तविकताबाट यो पहिले नै यति बाहिर छ कि यसले काम गर्दैन भन्ने कुरामा ध्यान दिन हुँदैन् ।
क्याटेगोरी : अन्तर्राष्ट्रिय
ट्याग : #breaking
थप समाचार
धेरै पढिएका
प्रतिक्रिया